ಗುಪ್ತ ಮಂಚಣ್ಣ

೩೧೧
ಕಾಡಿ ಬೇಡಿ ಉಂಬರೆಲ್ಲರು ಜಗದ ರೋಗವಂತರು.
ಬೇಡದೆ ಕಾಡದೆ ಚಿತ್ತದಲ್ಲಿ ಆಸೆಯ ಕಲೆದೋರದೆ,
ಹೊತ್ತ ಘಟಕ್ಕೆ ತುತ್ತು, ಶೀತಕ್ಕೆ ಅಂಬರ
ನಿರ್ಜಾತನ ಒಲುಮೆ ಎಲ್ಲಿದ್ದರೂ ತಪ್ಪದೆಂದು
ವಿಶ್ವಾಸವುಳ್ಳ ಶರಣಂಗೆ
ಅವ ತೊಟ್ಟಿದ್ದುದು ಅದೇತರ ಕಾಯ? ದಗ್ಧಪಟ ನ್ಯಾಯ!
ನಾರಾಯಣಪ್ರಿಯ ರಾಮನಾಥನಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಳಿದಶರಣಂಗೆ!

ಕಲ್ಯಾಣದ ಅರಸು ಬಿಜ್ಜಳನ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದ ಈತನ ತಂದೆ ದಾಮೋದರ; ತಾಯಿ ಮಾಯಾವಾದಿ. ಮೂಲತಃ ವೈಷ್ಣವ ಮತಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಈತ ಬಸವಣ್ಣನವರ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಶರಣಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಮಾರುಹೋಗಿ ಗುಪ್ತವಾಗಿ ಶಿವಭಕ್ತಿಯನ್ನು ಅಚರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಒಮ್ಮೆ ಅದು ಪ್ರಕಟವಾಗಲು ಮು೦ದೆ ಬಹಿರಂಗವಾಗಿಯೇ ಅನುಭವ ಮಂಟಪದ ಶಿವಾನುಭವಗೋಷ್ಠಿಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಇಡೀ ಬದುಕನ್ನು ಶಿವಭಕ್ತಿಗಾಗಿ ಮಿಸಲಿಟ್ಟು ಕಲ್ಯಾಣದಲ್ಲಿಯೇ ಐಕ್ಯನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಈತನ ಕಾಲ - ೧೧೬೦. 'ನಾರಾಯಣಪ್ರಿಯ ರಾಮನಾಥ' ಎ೦ಬುದು ಈತನ ಅಂಕಿತ. ೧೦೨ ವಚನಗಳು ದೊರೆತಿವೆ. ವೈಷ್ಣವ ಧಮ೯ದಿಂದ ಶರಣಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಳ್ಳುವಾಗ ಉ೦ಟಾದ ಮಾನಸಿಕ ತೊಳಲಾಟದ ಚಿತ್ರ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಅನೇಕ ವಚನಗಳು ಬೆಡಗಿನ ಪರಿಭಾಷೆಯಲ್ಲಿವೆ. ಈತ ಬಳಸುವ ಸಂದರ್ಭೋಚಿತ ಉಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಲೋಕಾನುಭವ ಒಡೆದು ತೋರುತ್ತದೆ.

೩೬೯
ಲಿಂಗಪೂಜೆಯ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ
ಮನ ಗುರಿಯ ತಾಗಿದ ಕೋಲಿನಂತಿರಬೇಕು.
ಶಿವಲಿಂಗಪೂಜೆಯ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ
ಶ್ರವಕ್ಕೆ ಸಂಜೀವನ ಹುಟ್ಟಿದಂತಿರಬೇಕು.
ಹೀಗಲ್ಲದೆ ಪೂಜೆಯಲ್ಲ.
ಒಳಗಣ ಹುಳುಕು ಮೇಲಕ್ಕೆ ನಯವುಂಟೆ,
ಆ ತರು ಒಣಗುವವಲ್ಲದೆ?
ಇಂತೀ ಬರುಬರ ಅರ್ಚನೆ ಹುರಿಯ ಬೊಂಬೆಯಂತೆ.
ಇಂತೀ ಅರಿಗುರಿಗಳ ಪೂಜೆ ಬರುಕಟೆಯಂತೆ
ನಾರಾಯಣಪ್ರಿಯ ರಾಮನಾಥಾ.


೩೬೭
ರುದ್ರ ದೈವವಾದಡೆ ಕಪಾಲವ ಹೊತ್ತು ತಿರುಗಲೇಕೆ?
ವಿಷ್ಣು ದೈವವಾದಡೆ ದಶಾವತಾರಕ್ಕೊಳಗಾಗಲೇಕೆ?
ಬ್ರಹ್ಮ ದೈವವಾದಡೆ ಶಿರವ ಹೋಗಾಡಲೇಕೆ?
ಇಂತೀ ಮೂರು ಅಳಿವಿಂಗೊಳಗು.
ಅನಾದಿ ಚಿಚ್ಛಕ್ತಿಯ ಅಂಶೀಭೂತ
ಮಾಯಿಕ ಸಂಬಂಧ ದೇಹಿಕರು;
ಅವತಾರಮೂರ್ತಿಗಳಾದ ರಣಜಗದ ದೈವಂಗಳಿವರು.
ಇವರ ಭೇದ ದರ್ಪಣದ ಒಳ ಹೊರಗಿನಂತಪ್ಪ ಭೇದ.
ನಿಶ್ಚಯವಂತರು ತಿಳಿದು ನೋಡಿರಣ್ಣಾ,
ತಿಳಿದಡೆ ಇರವು ಉದಕದೊಳಗಣ ವಿಕಾರದಂತೆ
ಬಯಲೊಳಗಣ ಮರೀಚಿಯಂತೆ ಹಿಂಗದ ವಸ್ತು
ನಾರಾಯಣಪ್ರಿಯ ರಾಮನಾಥನಲ್ಲಿ ಗುಣವಿರಹಿತ ಶರಣಂಗೆ.

ಶರಣ ಗುಪ್ತ ಮಂಚಣ್ಣನವರ ತಂದೆ ತಾಯಿ ಮೂಲತಃ ವೈಷಣ್ಣವರಾಗಿದ್ದರು, ಬಹುಕಾಲ ಮಕ್ಕಳಾಗದಿದ್ದಾಗ ಮಾಯಾವಾದಿಯು ಗುಪ್ತವಾಗಿ ಶಿವಾಲಯಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಸಂತಾನವನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸುವಂತೆ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತಿದ್ದರು, ಶೀವನ ಕರುಣೆಯಿಂದ ಗುಪ್ತ ಮಂಚಣ್ಣನವರ ಜನನ ಆಯಿತು ಅನ್ನವುದು ನಂಬಿಕೆ,ಅತ್ಯಂತ ಕುಶಾಗ್ರಮತಿಯಾದ ಮಂಚಣ್ಣನವರನ್ನು ಬಿಜ್ಜಳ ತನ್ನ ಪತ್ರವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲು ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡರು, ಮಂಚಣ್ಣನವರು ವೇದವೇದಾಂತಗಳನ್ನು, ಉಪವೇದಗಳನ್ನು,ಪುರಾಣಗಳನ್ನು ಧರ್ಮ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ,ಆಗಮವನ್ನ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ, ವೈಷ್ಣವರಾಗಿದ್ದ ಇವರು ಹರ ಭಕ್ತಿಯನ್ನ ತ್ಯೆಜಿಸಿ ಗುಪ್ತವಾಗಿ ಲಿಂಗಭಕ್ತಿಯ ಕಡೆ ಒಲವು ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಅವರಿಗೆ ನಿಜದೆವರನ್ನ ಕಾಣುವ ಹಂಬಲವಿರುತ್ತದೆ ಅದು ಶರಣರ ಸಂಗದಿಂದ ಸಾಧ್ಯ ಅಂತ ಗೊತ್ತಾಗಿ ಸಮಾಜದ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬೀಳದೆ, ಗುಪ್ತವಾಗಿ ಲಿಂಗಧಾರಣೆ ಹೊಂದಿ, ಮಂಚಣ್ಣ ದಿನಾಲು ಅರಮನೆಗೆ ಹೋಗಿ ಪತ್ರವ್ಯವಹಾರ ಮಾಡುವ ಕಾಯಕವನ್ನು ಮುಗಿಸಿಕೊಂಡು ರಾತ್ರಿ ಹೊತ್ತು ಗುಪ್ತವಾಗಿ ಲಿಂಗಪೂಜೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗುತಿದ್ದರು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ನಾನು ಲಿಂಗದೇವರ ಭಕ್ತನೆಂದು ಹೆಳಿಕೊಳ್ಳದೆ ಗುಪ್ತವಾಗಿ ಭಕ್ತಿಯನ್ನ ಮಾಡುತಿರುತ್ತಾರೆ, ಒಮ್ಮೆ ಇವರ ಮನೆಯ ಮಾಳಿಗೆಯ ಮೇಲಿನ ಕಿಂಡಿಯಿಂದ ಧೂಪದ ಹೊಗೆ ಬರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದ ಶರಣರೊಬ್ಬರು ಬಸವಣ್ಣನವರಿಗೆ ತಿಳಿಸುತ್ತರೆ,

ಬಸವಣ್ಣನವರು ಮತ್ತು ಚನ್ನಬಸವಣ್ಣ, ಸೊಡ್ಡಳ ಬಾಚರಸ ,ಮದುವರಸರು ಮತ್ತು ಶರಣರ ಬಳಗ ಒಂದು ದಿವಸ ರಾತ್ರಿ ಗುಪ್ತ ಮಂಚಣ್ಣನವರ ಪರೀಕ್ಷಿಸಲು ಅವರ ಮನೆಗೆ ಬರುತ್ತಾರೆ, ಮಾಳಿಗೆಯನ್ನೆರಿ ಕಿಂಡಿಯಿಂದ ಇಣಕಿ ನೋಡಿದರೆ ಮಂಚಣ್ಣನವರು ಮತ್ತು ಅವರ ಧರ್ಮ ಪತ್ನಿ ಲಿಂಗಪೂಜೆಯಲ್ಲಿ ನಿರತರಾಗಿದ್ದನ್ನ ಕಾಣುತ್ತಾರೆ.

ಶರಣರೊಬ್ಬರು ಮೇಲೆ ಕಿಂಡಿಯಿಂದ ಬಸವಣ್ಣನವರು ಬಂದಿದ್ದಾರೆ ಬಾಗಿಲು ತೆಗೆಯಿರಿ ಅಂತ ಕೂಗುತ್ತಾರೆ, ಗೌಪ್ಯವಾಗಿ ನಾನು ಲಿಂಗಪೂಜೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿದೆ ಅದಕ್ಕೆ ಭಂಗವುಂಟಾಯಿತೆಂದು ಬಗೆದು ಮಂಚಣ್ಣ ದಂಪತಿಗಳು ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಣವನ್ನು ಊರ್ಧ್ವಗತಿಯಲ್ಲಿ ಎತ್ತಿ ಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ತಲ್ಲೀನರಾದರು. ಅವರು ಪ್ರಾಣಲಿಂಗದಲ್ಲುಳಿದು ಶೂನ್ಯಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದರು. ಇದರಿಂದ ಹೊರಗಿನ ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಅವರಿಗಿರಲಿಲ್ಲಾ ಶರಣರ ಬಳಗ ಎಷ್ಟು ಕೂಗಿದರೂ ಅವರು ಬಾಗಿಲು ತೆರೆಯಲಿಲ್ಲ.

ಮಂಚಣ್ಣರ ತಂದೆ, ತಾಯಿ ಮತ್ತು ಬಂಧುಬಳಗದವರು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಧಾವಿಸಿ ಇದೇನು ಸೋಜಿಗವೆಂದು ಉದ್ಗಾರ ತೆಗೆದರು, ಇತರ ವೈಷ್ಣವರು ನೆರೆದು ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ಮಂಚಣ್ಣನವರ ಈ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಕಾರಣ ಅಂತ ಬಿಜ್ಜಳನಿಗೆ ಬಸವಣ್ಣನವರ ಬಗ್ಗೆ ದೂರಿದರು. ಬಿಜ್ಜಳನು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದು ಬಸವಣ್ಣ ಮತ್ತು ಶರಣರ ಬಳಗಕ್ಕೆ ಪ್ರಶ್ನೆ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ

ಬಿಜ್ಜಳ: ನೀವೇಕೆ ಇಲ್ಲಿ ಬಂದಿದಿರಿ? ಈ ವೈಷ್ಣವನ ಗೋಜು ನಿಮಗೇಕೆ? ಎಂದು ಸಿಟ್ಟಿನಿಂದ. ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಪ್ರಶ್ನೆ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ,

ಬಸವಣ್ಣನವರು: ಮಂಚಣ್ಣ ವೈಷ್ಣವರಲ್ಲಾ ಅವರು ಅಪ್ಪಟ ಲಿಂಗಾಯತರು, ಅವರು ಲಿಂಗಾರ್ಚಕರು ಅವರಿಗೆ ನಮ್ಮ ಶರಣು ಸಲ್ಲಿಸಲು ಬಂದಿದ್ದೆವೆ. ಅದನ್ನು ಆಲಿಸಿದ ಜನಸಮೂಹ, ವೈಷ್ಣವನಾದ ಮಂಚಣ್ಣಾ ಲಿಂಗಾಯತರಂತೆ, ಇಷ್ಟಲಿಂಗದ ಭಕ್ತರಂತೆ ಎಂದು ನಗುತ್ತ ನುಡಿದರು. ಕೂಡಲೇ ಕದವನ್ನು ತೆರೆಯಿಸಬೆಕೆಂದು ಅರಸರಿಗೆ ಆಗ್ರಹ ಮಾಡಿದರು. ದೂತರ ಕಡೆಯಿಂದ ಬಾಗಿಲನ್ನು ಮುರಿಸಿ ಒಳಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿಲು ಮಂಚಣ್ಣ ದಂಪತಿಗಳ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಲಿಂಗವನ್ನು ಹಿಡಿದು ವಿಭೂತಿಯನ್ನ ಧರಿಸಿದ್ದ ಅವರ ಪ್ರಾಣವನ್ನು ತೊಲಗಿ ಗೋಡೆಗೆ ಒರಗಿಕೊಂಡಿದ್ದನ್ನು ಕಂಡರು. ಅಷ್ಟರಲಿ ವೈಷ್ಣವರು ಅತ್ಯಂತ ಕೊಪಗೊಳ್ಳಲು ಬಿಜ್ಜಳನು ಸಾಂತ್ವನ ಹೇಳಿ ಸಮಾಧಾನ ಮಾಡಿದಾಗ,ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ನೀವೆ ಇವರನ್ನ ಕೊಂದಿದ್ದು ಇದಕ್ಕೆ ತಕ್ಕ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನ ಕೊಡುವೆ ಎಂದು ಆರ್ಭಟಿಸುತ್ತಾನೆ, ಈ ಹೆಣಗಳನ್ನು ಸ್ಮಶಾನಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಅಂತ ವೈಷ್ಣವರಿಗೆ ಹೇಳಲು ವೈಷ್ಣವರು ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ ಯಾಕೆಂದರೆ ಮಂಚಣ್ಣ ಲಿಂಗಾಯತರಾಗಿದ್ದಕೆ, ಆಗ ಬಿಜ್ಜಳನು ಬಸವಣ್ಣನವರೆ ಇದಕ್ಕೆಲ್ಲ ನೀವೇ ಕಾರಣ ನೀವೇ ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಸೊಚಿಸುತ್ತಾನೆ.

ಬಸವಣ್ಣ ಮತ್ತು ಶರಣರ ಬಳಗ ಒಳಗೆ ಹೋಗಿ ಮಂಚಣ್ಣ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಶರಣು ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಬಸವಣ್ಣನವರು ಮಂಚಣ್ಣ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ವಿಭೂತಿಧಾರಣೆ ಮಾಡಲು, ಅವರ ಭವಕರ್ಮಗಳೆಲ್ಲ ನಸಿದುಹೊದವು ಬಸವಣ್ಣನವರು ತನ್ನ ಹಸ್ತವನ್ನು ಮಂಚಣ್ಣ ದಂಪತಿಗಳ ಮಸ್ತಕದಮೆಲೆ ಇರಿಸಲು ಬ್ರಹ್ಮರಂಧ್ರದಿಂದ ಅಮೃತ ಹುಟ್ಟಿ ಪ್ರಾಣಗಳು ಉದ್ಭವಿಸಿ ದಶವಾಯುಗಳು ಚಲನಗೊಂಡವು. ಕೂಡಲೇ ಮಂಚಣ್ಣ ದಂಪತಿಗಳು ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡು ಕಣ್ಣು ತೆರೆದರು ಎದುರಿಗೆ ನಿಂತದ್ದ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನ ಮತ್ತು ಶರಣರನ್ನ ನಮಿಸಿದರು ಆಮೇಲೆ ಎಲ್ಲರು ಹೊರಗೆ ಬಿಜ್ಜಳನ ಬಳಿ ಬಂದರು;

ಆಗ ಜನರು ಆ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ಕಂಡು ಬೆರಗಾದರು ಬಸವಣ್ಣನವರಿಗೆ ಸುದ್ದಿ ತಿಳಿಸಿದ ಶರಣರನ್ನ ಕರೆಸಿ ಅವರಿಂದ ಮಂಚಣ್ಣನವರ ಲಿಂಗನಿಷ್ಟೆಯನ್ನ ಸವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ಬಿಜ್ಜಳನಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದರು,ಕೂಡಲೆ ಬಿಜ್ಜಳ ನಾನೆ ನಿಜವಾದ ಅಪರಾಧಿ, ಮಂಚಣ್ಣನವರು ಲಿಂಗಧಾರಿಗಳು, ಎನಗೆ ತಿಳಿಯದ ಕಾರಣ ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ ಗಡಿಬಿಡಿಯಾಯಿತೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಮುಂದೆ ಮಂಚಣ್ಣನವರು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಅನುಭವಮಂಟಪದ ಕಾರ್ಯಕಲಾಪಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕೊನೆಗ ಶರಣ ಗುಪ್ತ ಮಂಚಣ್ಣನವರು ಕಲ್ಯಾಣದಲ್ಲಿಯೆ ಲಿಂಗೈಕ್ಯರಾಗುತ್ತರೆ

ಸೂಚನೆ: ಕೊಂಡಿ ಮಂಚಣ್ಣ ಮತ್ತು ಗುಪ್ತ ಮಂಚಣ್ಣ ಬೇರೆ ಬೇರೆ